چاقی مفرط یک بیماری مزمن است که با انباشت بیشازحد چربی در بدن مشخص میشود. معمولا از شاخص توده بدنی (BMI) برای تشخیص تناسب اندام و میزان اضافه وزن استفاده میشود و BMI مساوی یا بالای ۳۰ نشانه چاقی شدید است. این وضعیت می‌تواند باعث مشکلات زمینه‌ای زیادی از جمله ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت نوع۲ و برخی سرطان‌ها شود. به همین دلیل پزشکان تغییر سبک زندگی با رژیم غذایی سالم و ورزش منظم را توصیه می‌کنند. برای افرادی که درصد چربی بدنی بالایی دارند، ممکن است دارو درمانی یا عمل جراحی نیاز باشد
چاقی مفرط چیست؟
چاقی مفرط با رسوب بیشازحد چربی در اندام‌های داخلی بدن تعریف میشود که می‌تواند سلامتی فرد را به خطر بیندازد. اضافه وزن شدید روی سلامت استخوان و فرآیند تولید مثل تأثیر می‌گذارد، کیفیت خواب را کاهش می‌دهد و ارتباط اجتماعی را با مشکل روبه‌رو می‌کند.
افزایش وزن در کودکان و نوجوانان هم رخ می‌دهد. کودکان ممکن است به دلیل کم تحرکی یا مصرف تنقلات و شیرینی زیاد دچار افزایش وزن خطرناک شوند که روی میزان رشد آنها تاثیر می‌گذارد.
برای اندازه‌گیری وزن مناسب، از BMI که همان body mass index یا شاخص توده بدنی است، استفاده میشود. شاخص توده بدنی یک نشانگر جایگزین تناسب اندام است که با متناسب بودن اندام به وزن و قد تعیین میشود.
شاخص توده بدنی برای چاقی مفرط چیست؟
چاقی مفرط با شاخص توده‌ی بدنی (BMI) بیشتر یا مساوی ۳۰ تعریف میشود. شاخص bmi نوعی معیار اندازه‌گیری تناسب اندام است که بر حسب وزن و قد افراد محاسبه میشود. برای محاسبه شاخص توده بدنی از فرمول BMI = kg/m۲ استفاده میشود. در این فرمول شما وزن خود را به کیلوگرم اندازه می‌گیرید، سپس قد خود را به متر اندازه‌گیری می‌کنید و به توان دو می‌رسانید. در نهایت مقدار وزن را بر عدد به‌دست آمده تقسیم می‌کنید.
عواملی مانند سن، جنس، قومیت و توده عضلانی می‌توانند رابطه بین BMI و چربی بدن را تحت‌تاثیر قرار دهند.
چاقی شدید با شاخص توده بدنی ۴۰ یا بیشتر تعریف میشود. همچنین افزایش وزن ۳۰ تا ۴۵ کیلوگرم بیشتر از وزن ایده‌ال برای فرد نیز می‌تواند نشانه چاقی مفرط باشد.به نقل از سایت webmd
انواع چاقی مفرط
چاقی را می‌توان بر اساس شدت و پیامدهای خاصی که برای سلامتی افراد دارد به چند دسته طبقه‌بندی کرد:
- چاقی نوع ۱: توده بدنی بین ۳۰ تا ۳۴.۹
- چاقی نوع ۲: توده بدنی بین ۳۵ تا ۳۹.۹
- چاقی نوع ۳ (چاقی شدید): توده بدنی ۴۰ یا بالاتر، این مرحله معمولا خطرات زیادی برای سلامت فرد دارد.
علت چاقی مفرط چیست؟
شایع‌ترین علل چاقی مفرط تغذیه ناسالم و تحرک کم هستند. هنگامی که در دراز مدت خوردن کالری بیشتر از فعالیت روزانه و تمرین‌های ورزشی باشد، چاقی مفرط ایجاد میشود. با گذشت زمان، این کالری اضافی در بدن جمع شده و باعث افزایش وزن شدید میشود:
- رژیم غذایی با چربی و کالری بالا
- بی‌تحرکی و فعال‌نبودن در طول روز
- نداشتن خواب کافی، که باعث تغییرات هورمونی و احساس گرسنگی میشود
- ژنتیک
- افزایش سن
- مصرف برخی داروها مانند استروئید‌ها و قرص‌های ضدبارداری
- بارداری
- عوامل محیطی و جامعه
- افسردگی و اختلالات تغذیه مانند پرخوری عصبی
برخی بیماری های چاق کننده نیز ممکن است منجر به افزایش وزن شدید شوند، مانند:
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): که باعث ناهماهنگی هورمون‌های تولید مثل زنانه میشود.
- نشانگان پرادر ویلی: باعث گرسنگی بیشازحد میشود.
- سندرم کوشینگ: ناشی از سطح بالا و بیشازحد هورمون کورتیزول است.
- کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی): غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند.
علت چاقی ناگهانی شکم و پهلو چیست؟
افزایش وزن ناگهانی به‌خصوص در اطراف شکم و باسن، می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی باشد. احتباس مایعات در بیماری کلیوی یا نارسایی قلبی، تغییرات هورمونی در سندرم کوشینگ و یائسگی و عوارض جانبی برخی داروها از اصلی‌ترین دلایل چاقی ناگهانی شکم و پهلو هستند.
چه کسانی در معرض چاقی مفرط قرار دارند؟
افراد در معرض خطر چاقی معمولا کسانی هستند که سابقه خانوادگی اضافه وزن دارند. افراد شاغلی که در طول روز بیشتر از ۵ ساعت می‌نشینند و تحرک کافی ندارند نیز مستعد چاقی مفرط هستند:
- وضعیت اجتماعی و اقتصادی: دسترسی‌نداشتن به غذاهای سالم
- سن: افراد مسن ممکن است تغییرات هورمونی را تجربه کنند
- استرس و سلامت روان: عوامل روانشناختی می‌توانند باعث پرخوری و بی‌تحرکی شوند.
چاقی مفرط چگونه تشخیص داده می شود؟
بهترین روش تشخیص چاقی مفرط، اندازه‌گیری شاخص توده بدنی است. چاقی مفرط با داشتن BMI بالای ۳۰ تعریف میشود. سایر اندازه‌گیری‌های دقیق‌تر چربی بدن و توزیع چربی بدن شامل بررسی ضخامت چین پوستی، مقایسه دور کمر به ران و تست‌های غربالگری از قبیل سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌‌آی است.
همچنین پزشک می‌تواند آزمایش‌های خاصی برای تشخیص چاقی مفرط و خطرات مربوط به آن انجام دهد که عبارت‌اند از:
- آزمایش خون برای بررسی سطح کلسترول و گلوکز
- آزمایش‌های عملکرد کبدی
- تست دیابت
- آزمایش تیروئید
- تست‌های قلبی مانند نوار قلب (الکتروکاردیوگرام)
درمان چاقی مفرط چگونه است؟
درمان چاقی معمولا شامل تغییر سبک زندگی با تغییر رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی و درمان بیماری زمینه‌ای است. کاهش وزن ۵ تا ۱۰ درصد از کل وزن بدن می‌تواند تاثیر زیادی روی افزایش سلامت فرد بگذارد.
- دارو درمانی
- رژیم غذایی سالم
- ورزش
- عمل جراحی
- تغییر سبک زندگی
درمان چاقی مفرط با جراحی لاغری
انواع عمل های لاغری با محدود‌کردن مقدار غذایی که فرد می‌تواند در طول روز مصرف کند، می‌توانند باعث کاهش وزن شوند. بعد از انجام جراحی، بیمار باید مقدار و نوع غذای مصرفی خود را تغییر دهد. افرادی داوطلب جراحی کاهش‌دهنده وزن هستند باید شاخص توده بدنی ۴۰ یا بیشتر داشته‌باشند یا BMI آنها بین ۳۵ تا ۳۹.۹ همراه با مشکلات جدی مربوط به چاقی مفرط باشد.
افرادی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند، مجبور به کاهش وزن هستند. جراحی‌هایی که برای کاهش وزن انجام میشود شامل موارد زیر است:
- جراحی بای پس معده: یک کیسه کوچک در بالای معده شما ایجاد می‌کند که به‌طور مستقیم به روده کوچک متصل میشود. مواد غذایی و مایعات از این کیسه عبور کرده و به روده می‌رسند. بدون اینکه از بخش بزرگ معده و قسمت‌هایی از روده عبور کنند.
- حلقه معده: در این روش یک حلقه (باند) قابل تنظیم دور قسمت ابتدایی معده قرار داده میشود و معده به ۲ قسمت تبدیل میشود.
- اسلیو معده: در این جراحی قسمتی از معده را بر می‌دارند.
- جراحی انحراف بیلیوپانکراتیک: در این عمل نیز قسمت بزرگ معده برداشته میشود.
