آمبولی ریه یکی از انواع خطرناک بیماری های ریوی است. گاهی درنتیجه ایجاد لخته در سیاهرگ‌های عمقی یا در اثر شکستگی استخوان یا شرایطی مشابه، یک لخته خون یا چربی یا بافت یا حتی هوا وارد رگ میشود. این لخته به سمت قلب و سپس به سمت ریه حرکت می‌کند و در سرخرگ‌های ریه جا خوش می‌کند. در اثر این اتفاق جریان خون ورودی به ریه مسدود میشود، میزان اکسیژن ریه‌ها پایین آمده و فشار خون در شریان‌های وریدی بالا می‌رود.
اگر لخته‌ای در مجاری و رگ‌ها ایجاد شود و همان‌جا بماند، به آن جمع شدن خون در سیاهرگ یا ترومبوز thrombus می‌گویند. ترومبوز سیاهرگ عمقی می‌تواند منجر به آمبولی ریه شود. اما اگر لخته از دیواره رگ جدا شده و به سمت سایر اندام بدن حرکت کند، به آن آمبولوس embolus یا آمبولی گفته میشود.
نوع نادری از این آمبولی به نام آمبولی ریه در بارداری وجود دارد. در این نوع آمبولی معمولاً در طول زایمان یا بلافاصله پس از تولد نوزاد روی می‌دهد. به این صورت که قسمتی از مایع آمنیوتیک اطراف جنین وارد جریان خون مادر شده و به سمت ریه‌ها حرکت می‌کند.
در درمان آمبولی ریه، سرعت حرف اول را می‌زند. چراکه هرگونه تعلل در درمان، باعث آسیب به قلب یا ریه شده و حتی موجب مرگ شود. با شناخت علائم آمبولی ریه و مراجعه زودهنگام به متخصص ریه می‌توان از عوارض جدی این بیمار جلوگیری کرد.
علائم آمبولی ریوی شدید
- مشکل ریه و تنگی نفس
- درد شدید بی‌دلیل در قفسه سینه، بازو، شانه، گردن یا فک. این درد شبیه نشانه‌های حمله قلبی است
- سرفه همراه با خلط خونی یا سرفه خشک
- رنگ‌پریدگی، کبودی یا التهاب
- ضربان قلب سریع و نبض تند
- تعریق بیش از حد
- حس اضطراب، سرگیجه، ضعف و بی‌حالی یا غش کردن
- خس‌خس سینه.
علل آمبولی ریوی کدام است؟
آمبولی ریه در اثر عوامل مختلفی می‌تواند به وجود بیاید. برخی از شایع‌ترین علل آمبولی عبارتند از:
- زمانی‌که خون در قسمت خاصی از بدن (معمولاً ساق پا یا دست) جمع میشود. علت تجمع خون هم می‌تواند عدم تحرک طولانی‌مدت، مثلا پس از عمل جراحی یا در دوره استراحت مطلق باشد.
- آسیب‌دیدگی رگ‌ها، در اثر شکستگی یا عمل جراحی (به‌خصوص در نواحی لگن، مفصل ران، زانو یا ساق پا) هم موجب ایجاد آمبولی می‌شوند.
- بیماری‌های دیگری مثل برخی از انواع بیماری‌های قلبی-عروقی (از جمله نارسایی احتقانی قلبی، فیبریلاسیون دهلیزی و حمله قلبی) یا سکته هم ممکن است از عوامل زمینه‌ساز آمبولی ریه باشند.
- افزایش یا در مواردی کاهش فاکتورهای انعقادی خون هم از علل بروز آمبولی به شمار می‌روند. در این میان برخی سرطان‌ها هم باعث افزایش فاکتور انعقاد خون می‌گردند. در زنانی که قرص ضدبارداری مصرف کرده یا تحت درمان جایگزینی هورمونی هستند، هم افزایش فاکتورهای انعقاد خونی مشاهده میشود. البته فاکتورهای انعقادی کم یا غیرطبیعی ممکن است ارثی هم باشند.
همان‌طور که گفته شد آمبولی ریه زمانی روی می‌دهد که توده‌ای از مواد که اغلب لخته خونی هستند، به شریان ریه‌ها می‌چسبد. این لخته‌های خونی بیشتر از وریدهای عمقی پا می‌آیند که به آن ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) گفته میشود.
معمولاً در افراد مبتلا به این عارضه، لخته‌های خونی زیادی وجود دارد. در اثر آمبولی ریه و انسداد سرخرگ‌های ریه، بخش‌هایی از ریه خون‌رسانی و تغذیه نمی‌شوند. این انسداد و عدم خون‌رسانی به انفارکتوس ریوی منجر میشود. در این حالت ریه‌ها به سختی می‌توانند اکسیژن مورد نیاز سایر اندام بدن را تامین کنند.
شایع‌ترین علت انسداد عروق ریه، لخته خونی است که در سیاهرگ عمیق ساق پا ایجاد میشود و به رگ‌های کوچکتر ریوی می‌رسد. تقریباً تمام لخته‌های خونی که باعث آمبولی ریه می‌شوند در سیاهرگ‌های عمقی پا تشکیل می‌شوند.به نقل از سایت stanfordhealthcare
روش های درمان آمبولی ریه چیست؟
لخته خون در ریه چگونه درمان میشود؟ درمان آمبولی ریه معمولاً در بیمارستان انجام میشود تا بیمار کاملاً تحت نظر باشد. طول درمان آمبولی ریه و بستری شدن بیمار در بیمارستان به شدت لخته بستگی دارد. درمان آمبولی ریه به اندازه و محل لخته خون هم بستگی دارد. اگر مشکل چندان جدی نباشد و زود تشخیص داده شود، پزشک راه‌حل دارویی را برای درمان توصیه می‌کند.
بهترین دارو برای آمبولی ریه کدام است؟
داروهای ضد انعقاد خون که نوعی رقیق کننده هستند معمولا بهترین گزینه درمانی محسوب می‌شوند. سایر داروها نیز در دسته حلال لخته خون قرار می‌گیرند.
میزان خطر آمبولی ریه چقدر است؟ (آمبولی ریه خطرناک است؟)
آمبولی ریه بدون درمان مناسب می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. همچنین ممکن است عوارض متعددی ایجاد کند که شامل موارد زیر هستند:
- حمله قلبی
- سکته مغزی
- ایست قلبی، زمانی که قلب شما به طور ناگهانی از تپش می ایستد
- فشار خون ریوی ترومبوآمبولیک مزمن
- نارسایی قلبی
- تنگی نفس مداوم
- عدم تحمل ورزش
عوارض بعد از درمان آمبولی ریه چیست؟
متاسفانه برخی افراد بعد از دریافت درمان مناسب هم دچار عوارض می‌شوند. خونریزی بیش از حد ناشی از درمان با داروهای رقیق کننده خون، لخته شدن خون، فشار خون ریوی یا شوک قلبی از جمله عوارض آمبولی ریه بعد از درمان هستند.
چطور می توان از آمبولی ریه پیشگیری کرد؟
بهترین راه برای پیشگیری از آمبولی ریه این است که مانع تشکیل لخته خونی در رگ‌های عمقی شوید. اگر مدت طولانی به‌خاطر بیماری یا جراحی استراحت مطلق داشته‌اید یا یک پرواز طولانی را پشت سر گذاشته‌اید، ممکن است که در خونتان لخته ایجاد شده باشد. خطر آمبولی ریه همچنین با افزایش سن افرایش می‌یابد. اقدامات زیر کمک می‌کنند تا احتمال ایجاد لخته‌های خونی خطرناک و در نتیجه آمبولی ریه کاهش یابد:
۱. به طور منظم ورزش کنید
اگر به هر دلیلی دستور استراحت مطلق دارید، دوران بهبودی و نقاهت پس از جراحی را سپری می‌کنید یا مدام در سفر هستید، هر یک ساعت یک‌بار چند دقیقه دست و پاهایتان را حرکت دهید. زانوهایتان را خم کنید و روی نوک پنجه پا بایستید.
در سفرهای طولانی از انجام حرکات کششی غافل نشوید. توصیه میشود در پروازهای طولانی، هر چند ساعت یک‌بار از صندلی‌تان بلند شده و کمی راه بروید. اگر امکان راه رفتن و قدم زدن نیست، انگشتان پا را به سمت خود بکشید و مچ پایتان را خم کنید. در رانندگی با مسافت‌های طولانی هم بهتر است هر یک ساعت یک‌بار توقف کنید و کمی حرکات کششی دست و پا انجام دهید.
۲. از جوراب واریس استفاده کنید
اگر می‌دانید که قرار است برای مدت زمان طولانی یک‌جا بشینید یا بایستید، برای ایجاد جریان خون در پاها حتماً جوراب واریس بپوشید.
۳. مایعات زیادی بنوشید
برای پیشگیری از آمبولی ریه، مصرف زیاد نوشیدنی از جمله آب و آب‌میوه توصیه میشود، اما در مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار زیاده‌روی نکنید و نوشیدنی الکلی ننوشید.
۴. از رقیق‌کننده های خون کمک بگیرید
رقیق‌کننده‌های خون یا داروهای ضد انعقادی، مانع از تشکیل لخته خون می‌شوند. معمولاً پزشکان این داروها را برای بیمارانی تجویز می‌کنند که به خاطر جراحی در بیمارستان بستری هستند. ممکن است حتی مدتی پس از ترخیص هم مجبور به مصرف داروی ضد انعقادی شوید.
گاهی پزشک برای بیمارانی که به دلیل سکته قلبی یا مغزی در بیمارستان بستری شده یا از عوارض سرطان رنج می‌برند هم مصرف رقیق‌کننده خونی را تجویز می‌کنند. البته دقت داشته باشید که فقط با دستور پزشک از این داروها استفاده کنید.
۵. سبک زندگیتان را تغییر دهید
سیگار نکشید، پاهایتان را روی هم نیندازید، لباس‌های تنگ و چسبان نپوشید، اگر اضافه وزن دارید، همین حالا کاهش وزن را شروع کنید و دوبار در روز به مدت ۳۰ دقیقه پاهای خود را بالا نگه دارید.
۶. از سوابق پزشکی خانوادگی غافل نشوید
با مراجعه به پزشک متخصص، در مورد کاهش فاکتورهای ریسکی صحبت کنید، به‌خصوص اگر خود یا یکی از نزدیکان‌تان سابقه لخته خونی دارید، حتماً این سوابق خانوادگی را با پزشک در میان بگذارید.
